Το ψάρι αποτελεί μια από τις πιο πολύτιμες ομάδες τροφών καθώς είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, όπως τα ω-3 λιπαρά οξέα που έχουν αντιοξειδωτική δράση. Η τροφική αλλεργία στο ψάρι είναι σχετικά σπάνια στη χώρα μας, ειδικά σε σύγκριση με τη συχνότητα αλλεργίας σε άλλες τροφές όπως το γάλα και το αβγό. Ο επιπολασμός της αλλεργίας στο ψάρι υπολογίζεται σε λιγότερο από 0,5% του γενικού πληθυσμού, αριθμός που πρακτικά μεταφράζεται σε μια συχνότητα περίπου ενός αλλεργικού ασθενούς ανά 1000 άτομα (παιδιά και ενήλικες).

Η αλλεργία στο ψάρι εκδηλώνεται συνήθως στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής. Άλλοτε εμφανίζεται για πρώτη φορά κατά την πρώτη προσπάθεια σίτισης του παιδιού με ψάρι (στην περίπτωση αυτή συμπεραίνουμε ότι έχει προηγηθεί επαφή του οργανισμού του παιδιού με το αλλεργιογόνο του ψαριού δια του δέρματος, πριν σιτισθεί με ψάρι για πρώτη φορά) ενώ άλλοτε η εμφάνιση της αλλεργίας συμβαίνει σε κάποια από τις επόμενες φορές που θα σιτισθεί με ψάρι. Το είδος του ψαριού που επέλεξαν οι γονείς για να δώσουν στο παιδί δεν παίζει κανένα ρόλο στην εμφάνιση αλλεργίας.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα (συνήθως τα πρώτα λεπτά της ώρας) μετά την λήψη της τροφής και μπορεί να περιλαμβάνουν εκδηλώσεις από το δέρμα (κνίδωση ή αγγειοοίδημα), το πεπτικό σύστημα (κοιλιακό άλγος, εμέτους, διάρροια), το αναπνευστικό σύστημα (βήχας, ρινική καταρροή, κρίση άσθματος) και, σε προχωρημένο στάδιο, το κυκλοφορικό (με πτώση της πίεσης του αίματος, που θα εκδηλωθεί ως ζάλη, διαταραχές της όρασης, υπνηλία και λιποθυμία). Αυτά είναι τα συμπτώματα της άμεσου τύπου αλλεργίας στο ψάρι. Όπως και με άλλες τροφές το ψάρι, σπάνια, μπορεί να προκαλέσει και άλλου τύπου αλλεργίες, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο εντεροκολίτιδας από πρωτεΐνες τροφών. Επίσης, κάποιος που έχει άμεσου τύπου αλλεργία μπορεί να εκδηλώσει συμπτώματα και κατά την επαφή του δέρματός του με ψάρι ή ακόμη και από την εισπνοή ατμών ψαριού που μαγειρεύεται.

Η ουσία που προκαλεί την αλλεργία στο ψάρι είναι μια πρωτεΐνη που ονομάζεται παρβαλβουμίνη. Η πρωτεΐνη αυτή βρίσκεται στο μυϊκό ιστό όλων ανεξαιρέτως των ψαριών, σε διαφορετική για κάθε είδος ποσότητα (π.χ. από τα ψάρια που έχουν μελετηθεί ως προς την αλλεργιογόνο δράση τους ο ξιφίας έχει πολύ μικρότερη ποσότητα της πρωτεΐνης σε σχέση με τον μπακαλιάρο ή τη γλώσσα). Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει ευαισθησία και σε άλλα αλλεργιογόνα του ψαριού όπως το κολλαγόνο και η αλδεϋδική δεϋδρογενάση.

Η θεραπεία της αλλεργίας στο ψάρι όπως και κάθε τροφικής αλλεργίας είναι μία και μοναδική: η πλήρης αποφυγή βρώσης ψαριού. Αν παρά την αυστηρή επαγρύπνηση συμβεί κατά λάθος πρόσληψη ψαριού από το παιδί τότε εφαρμόζεται η κατάλληλη θεραπεία των συμπτωμάτων που θα εμφανισθούν με φάρμακα όπως αντιισταμινικά, κορτιζόνη και με συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης, αν η βαρύτητα της αντίδρασης το δικαιολογεί.

Η αλλεργία στο ψάρι επιμένει για πολλά χρόνια ή είναι ισόβια για μεγάλο μέρος των ασθενών. Ωστόσο ποσοστό έως και 20% των ασθενών μπορεί να αναπτύξουν τελικά ανοχή (δηλαδή να ξεπεράσουν την αλλεργία τους). Αυτό συμβαίνει, όπως διαπιστώθηκε από μελέτη της αλλεργιολογικής μας μονάδας, κατά μέσο όρο περίπου 10 χρόνια μετά την πρώτη αντίδραση.

Επίσης, στην αλλεργιολογική μονάδα του Νοσοκομείου Παίδων Π. & Α. Κυριακού εφαρμόζεται μια πρωτοποριακή προσέγγιση στους ασθενείς με αλλεργία στο ψάρι: με ειδική διαδικασία, που ονομάζεται δοκιμασία τροφικής πρόκλησης, γίνεται προσπάθεια σίτισης με κάποια είδη ψαριού που είναι γνωστό ότι περιέχουν μικρότερη ποσότητα της πρωτεΐνης που προκαλεί την αλλεργία (τέτοια ψάρια είναι για παράδειγμα ο τόνος και ο ξιφίας). Η καταγραφή των αποτελεσμάτων δείχνει ότι τα ψάρια αυτά γίνονται ανεκτά από τους ασθενείς με αλλεργία σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%. Με τον τρόπο αυτό οι ασθενείς με αλλεργία στο ψάρι μπορούν να ενσωματώσουν τα συγκεκριμένα είδη ψαριού στη δίαιτά τους και να μην στερούνται τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά του ψαριού.

Επιπλέον, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια πανευρωπαϊκή μελέτη για τη θεραπεία της αλλεργίας στο ψάρι με τον τίτλο FAST (Food Allergy Specific immunoTherapy). Σκοπός της μελέτης, στην οποία συμμετέχει και το αλλεργιολογικό μας τμήμα, είναι η ανακάλυψη μιας ασφαλούς (από την άποψη ότι δεν θα υπάρχουν παρενέργειες) και αποτελεσματικής θεραπείας για την αλλεργία στο ψάρι. Η θεραπεία θα έχει τη μορφή μηνιαίων ενέσεων (ειδική ανοσοθεραπεία) όπως γίνεται σήμερα για τη θεραπεία άλλων αλλεργικών νοσημάτων, όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το άσθμα. Ωστόσο, αυτή θα είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο θα γίνει δυνατό για μια τροφική αλλεργία. Η μελέτη βρίσκεται στο στάδιο της κλινικής αξιολόγησης και αναμένεται να δώσει σύντομα αποτελέσματα που θα αλλάξουν τον τρόπο ζωής των ασθενών με αλλεργία στο ψάρι.

Σταυρουλάκης Γεώργιος
Αλλεργιολόγος,
Επιμελητής Αλλεργιολογικού Τμήματος,
Κεντρικού Ιατρείου Αθηνών ΕΛ.ΑΣ.