ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ

Από τη στιγμή που θα επιβεβαιωθεί η αλλεργία στα υμενόπτερα, το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να προφυλαχθεί ο ασθενής από ενδεχόμενο νέο τσίμπημα. Αυτό λέγεται πρωτογενής πρόληψη και αποτελεί τη βάση της αντιμετώπισης. Θα πρέπει, λοιπόν, να αποφεύγονται δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο πιθανής έκθεσης σε μέλισσες ή σφήκες. Επομένως, η κατανάλωση ποτών και φαγητών (π.χ. πικ-νικ) στο ύπαιθρο, το περπάτημα με γυμνά πόδια, κηπουρικές εργασίες (ιδιαίτερα η κοπή λουλουδιών και το κλάδεμα φρακτών με θάμνους) και η συλλογή φρούτων θα πρέπει να αποφεύγονται. Υπαίθρειες δραστηριότητες (κυρίως με πολύχρωμα, φανταχτερά ρούχα) αυξάνουν τον κίνδυνο ιδιαίτερα αν συνοδεύονται από ανοικτό στόμα (π.χ. τρέξιμο) όπως και η γειτνύαση με μελίσσια (ιδιαίτερα την εποχή του τρύγου του μελιού). Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται η χρήση έντονων αρωμάτων, ιδιαίτερα τις απογευματινές ώρες, που τα έντομα είναι πιο επιθετικά. Τέλος, ο έλεγχος για ύπαρξη και η απομάκρυνση των φωλιών που συνήθως βρίσκονται σε στέγες, σοφίτες και άλλες φυσικές ή τεχνητές εσοχές είναι ιδιαίτερα σημαντικός.

Τα υμενόπτερα τσιμπάνε μόνο όταν βρίσκονται σε άμυνα και επομένως θα πρέπει να αποφεύγεται η ενόχλησή τους. Σε περίπτωση τσιμπήματος από μέλισσα, το κεντρί παραμένει στο σημείο νυγμού και θα πρέπει να αφαιρείται άμεσα καθώς όσο αυτό παραμένει μέσα στο δέρμα τόσο περισσότερο δηλητήριο εισέρχεται στον οργανισμό και τόσο μεγαλύτερη αντίδραση μπορεί να συμβεί. Η αφαίρεση θα πρέπει να γίνει από κάτω προς τα επάνω, μια και πολύ συχνά μαζί με το κεντρί, παραμένει και ο σάκκος του δηλητηρίου, οπότε η απρόσεκτη αφαίρεση μπορεί να προκαλέσει είσοδο μεγαλύτερης ποσότητας δηλητηρίου.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Σε προηγούμενο κεφάλαιο αναφέρθηκε ότι σε περίπτωση αναφυλαξίας η πιθανότητα να επαναληφθεί αντίστοιχα επικίνδυνη αντίδραση σε ενδεχόμενο νέο νυγμό είναι μεγαλύτερη από 50%. Μετά, λοιπόν, από την αναγνώριση του υπεύθυνου εντόμου και τη συζήτηση σχετικά με τους τρόπους προφύλαξης, χορηγείται φαρμακευτική αγωγή ανάλογα με τη βαρύτητα της αντίδρασης.

Αυτή χωρίζεται σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη είναι η συμπτωματική αγωγή, φάρμακα δηλαδή που θα πρέπει να χορηγηθούν άμεσα σε περίπτωση τσιμπήματος και τα οποία θα πρέπει να βρίσκονται πάντα δίπλα στον ασθενή όπου και αν αυτός κινείται (το παιδί στο σχολείο, στο χώρο εργασίας, στην εξοχή ή την παραλία κ.λπ.). Τα υμενόπτερα βρίσκονται παντού και τα φάρμακα δεν πρέπει να μένουν στο φαρμακείο του σπιτιού! Είναι απαραίτητο ο ασθενής να έχει πάντα δίπλα του ένα κουτί πρώτων βοηθειών που θα περιλαμβάνει αυτόματη ένεση (στυλό) αδρεναλίνης, αντιισταμινικά και κορτιζονούχα σκευάσματα και ενδεχομένως εισπνεόμενα φάρμακα. Οι οδηγίες χορήγησης είναι σαφείς, ακολουθούν τις συστάσεις διεθνών οργανισμών όπως η Ευρωπαϊκή και η Αμερικανική Ακαδημία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας και η εφαρμογή τους είναι σωτήρια. Όλες οι οδηγίες δίνονται γραπτά και περιγράφονται αναλυτικά στον ασθενή και τους οικείους του.

Η δεύτερη, και αποτελεσματικότερη, κατηγορία αγωγής είναι η ανοσοθεραπεία. Η ανοσοθεραπεία είναι αιτιολογική παρέμβαση. Με αυτήν το ανοσοποιητικό «μαθαίνει» τα δηλητήρια, αναπτύσει αμυντικούς μηχανισμούς εναντίον τους και έτσι εξασφαλίζεται ότι ενδεχόμενο νέο τσίμπημα δε θα προκαλέσει επικίνδυνη αντίδραση. Ενδείκνυται κυρίως σε περίπτωση αναφυλαξίας καθώς και σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις ηπιότερων αντιδράσεων (π.χ. σε μελισσοκόμους). Δεν πρέπει να γίνεται ανοσοθεραπεία προληπτικά ή σε περιπτώσεις ήπιων τοπικών αντιδράσεων.

Η επιτυχία της ανοσοθεραπείας εξαρτάται πρωτίστως από την ακριβή αναγνώριση και ταυτοποίηση του υπεύθυνου αλλεργιογόνου και ανέρχεται για την μέλισσα σε ποσοστό 85-90%, ενώ για τις σφήκες το ποσοστό είναι πάνω από 90%. Ειδικά στα παιδιά, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται να είναι πιο ευέλικτο, εμφανίζει ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας. Η επιτυχής ανοσοθεραπεία συνεπάγεται ότι ο ασθενής μπορεί να ανεχτεί τσίμπημα από μέλισσα ή σφήκα και να μην πάθει απολύτως τίποτα ή να έχει μόνο τοπική, ήπια αντίδραση όσο επικίνδυνη και αν αυτή ήταν στο παρελθόν.

Dr.Δημήτρης Μήτσιας
Αλλεργιολόγος
Συνεργάτης Αλλεργιολογικής Μονάδας