Η ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα είναι δερματοπάθεια αλλεργικής κατά βάση αιτιολογίας και όπως όλα τα αλλεργικά νοσήματα χαρακτηρίζεται από κληρονομική προδιάθεση.Είναι πολύ συχνό νόσημα στα παιδιά, προσβάλοντας τουλάχιστον το 10% των βρεφών, εμφανίζεται και στα δύο φύλα και συνήθως ξεκινά μετά τον πρώτο μήνα της ζωής. Χαρακτηρίζεται από βλάβες στην ανώτερη στιβάδα του δέρματος όπως ερυθρότητα, ξηρότητα και απολέπιση – κύριο χαρακτηριστικό είναι η παρουσία έντονου κνησμού. Ανάλογα με την ηλικία αλλάζουν οι περιοχές στο σώμα που κατά κανόνα προσβάλλονται: έτσι, στα βρέφη η κύρια εντόπιση είναι σταμάγουλα καιτο τριχωτό της κεφαλής όπου εμφανίζεται ως έντονη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα (νινίδα). Στην παιδική ηλικία η εντόπιση του εκζέματος αφορά κυρίως τις καμπτικές επιφάνειες των άκρων (στο εσωτερικό του αγκώνα και πίσω από τα γόνατα), στους καρπούς, στον τράχηλο και στα βλέφαρα, ενώ οι βλάβες που επικρατούν είναι κυρίως ερυθρότητα, ξηρότητα, απολέπιση και μελάγχρωση που προκαλείται από τον έντονο κνησμό. Στις βαριές περιπτώσεις σχηματίζονται φυσαλίδες και εφελκίδες που μπορεί να ορορρούν. Αν οι βλάβες, λόγω και του έντονου κνησμού. επιμολυνθούν από κάποιο μικρόβιο, η κλινική εικόνα επιδεινώνεται περαιτέρω και η αντιμετώπιση είναι δυσκολότερη.

Παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν το έκζεμα περιλαμβάνουν:

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κρύο (χαρακτηριστικά η ατοπική δερματίτιδα χειροτερεύει το χειμώνα και βελτιώνεται το καλοκαίρι), αλλεργιογόνα (σκόνη, γύρεις, μύκητες) και επαφή με ερεθιστικές ουσίες όπως αυτές που περιέχονται σε σαπούνια και καθαριστικά αλλά και σε συνθετικά ή μάλλινα ρούχα.
• Απλές ιογενείς λοιμώξεις όπως το κοινό κρυολόγημα μπορεί να οδηγήσουν σε έξαρση της ατοπικής δερματίτιδας. Το ίδιο και οι εμβολιασμοί.
• Πιο σοβαρές λοιμώξεις από βακτήρια ή ιούς μπορεί να επιβαρύνουν το νόσημα. Βακτηριακές λοιμώξεις (κυρίως από σταφυλόκοκκο) μπορεί να επιμολύνουν τις εκζεματικές βλάβες, δίνοντας στο δέρμα μια εικόνα έντονης φλεγμονής με κιτρινωπή χροιά και πυορρούσες βλάβες. Στην περίπτωση αυτή, η χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής είναι επιβεβλημένη. Μια σοβαρή ιογενής επιλοίμωξη του εκζέματος μπορεί να προκληθεί από τον ιο του απλού έρπητα, προκαλώντας εκτεταμένες και επώδυνες βλάβες στο δέρμα που αντιμετωπίζονται μόνο με ειδική αντιική αγωγή.
• Ξηρότητα του δέρματος από ανεπαρκή περιποίηση.
• Ψυχολογικό stress.

Η διάγνωση γίνεται βάση της κλινικής εικόνας και του ιατρικού ιστορικού και συνήθως δεν χρειάζεται εργαστηριακός έλεγχος. Αν κριθεί απαραίτητο μπορεί να γίνουν οι παρακάτω εξετάσεις:

1. Γενική εξέταση αίματος: ο αριθμός των ηωσινοφίλων συνήθως είναι αυξημένος.

2. Δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού (SkinPrickTests, SPT) καιμέτρηση ολικής και ειδικώνIgEστον ορό του αίματος: με τις εξετάσεις αυτές ελέγχουμε αν κάποιο τροφικό ή περιβαλλοντικό αλλεργιογόνο σχετίζεται με την αιτιολογία της ατοπικής δερματίτιδας, κυρίως όμως αναδεικνύουν το γενικότερο αλλεργιογονικό υπόβαθρο του παιδιού και την πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισης άλλων αλλεργικών εκδηλώσεων, για παράδειγμα από το αναπνευστικό.

3. Καλλιέργειες δερματικών βλαβών: γίνεται έλεγχος για αποικισμό από σταφυλόκοκκο κυρίως σε ασθενείς με βαριά ατοπική δερματίτιδα και σε περιπτώσεις επιμολυσμένων βλαβών.

Η πορεία της ατοπικής δερματίτιδας στην Ελλάδα γενικά είναι πολύ καλή. Εξαιτίας πιθανότατα του ήλιου, το έκζεμα σπάνια είναι δύσκολο και κατά κανόνα δεν εμμένει περισσότερο από τα 4-5 χρόνια. Θεμελιώδη ρόλο στην αντιμετώπιση του, όμως,έχει η καλή ενυδάτωση της επιδερμίδας και η εφαρμογή τοπικά φαρμακευτικών σκευασμάτων (κορτικοστεροειδή και αναστολείς υποδοχέων καλσινευρίνης) για την αντιμετώπιση της φλεγμονής, ειδικά όταν αυτή είναι σε έξαρση. Πολύ μεγάλη σημασία έχουν επίσης και γενικά μέτρα πρόληψης των εξάρσεων της ατοπικής δερματίτιδας όπως μπάνιο σε θερμοκρασία σώματος και με προσθήκη υδρόφιλου λαδιού/χρήση υποαλλεργικών, ειδικών προϊόντων, χρήση βαμβακερών υφασμάτων, αποφυγή χημικών απορρυπαντικών σε σκόνη, αποφυγή τροφών με συντηρητικά και χρωστικές. Επίσης, επί σύγχρονης παρουσίας τροφικής αλλεργίας που μπορεί να σχετίζεται με την έξαρση του εκζέματος, δίνονται κατάλληλες διατροφικές οδηγίες. Τονίζεται, ωστόσο, ότι η πιθανότητα κάποιο τρόφιμο να προκαλεί/επιδεινώνει το έκζεμα είναι πολύ μικρή. Μόνο ένα 10% περίπου των περιπτώσεων αποτελούν αυτό που ονομάζεται «τροφοεξαρτώμενη ατοπική δερματίτιδα». Επί παρουσίας ευαισθητοποιήσεων σε αεροαλλεργιογόνα λαμβάνονται μέτρα ανάλογα με τη φύση των ευαισθητοποιήσεων αυτών.Συνολικά, η σχολαστική και καθημερινή φροντίδα του δέρματος βάση των προαναφερθέντων μέτρων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη διατήρηση του εκζέματος σε ύφεση.

Η εξέλιξη της ατοπικής δερματίτιδας ποικίλει, χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις αλλά, όπως προαναφέρθηκε, είναι κατά κανόνα καλοήθης. Συνήθως είναι τόσο πιο σοβαρή και επίμονη όσο πιο νωρίς εκδηλώνεται στη ζωή και όσο λιγότερο καλά έχει αντιμετωπιστεί τα πρώτα χρόνια. Λόγω του αλλεργικού υποκείμενου υποστρώματος ή/και εξαιτίας της ατοπικής δερματίτιδας, έως και το 60% των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα θα παρουσιάσουν εκδηλώσεις από το αναπνευστικό (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα). Δυσμενή προγνωστικά σημεία που υποδηλώνουν μελλοντική επιμονή της αλλεργίας εν γένει είναι η εμφάνιση σοβαρής μορφής εκζέματος νωρίς στη ζωή, συνυπάρχουσες τροφικές αλλεργίες και ανάλογο οικογενειακό ιστορικό.

Βιβή Μαγγίνα
Παιδίατρος