Τροφικές προκλήσεις

Η τροφική αλλεργία είναι μια αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος που μπορεί να εμφανίζεται σύντομα μετά τη βρώση (ή ακόμη και με την επαφή) συγκεκριμένης τροφής στην οποία τα άτομα είναι ευαισθητοποιημένα (IgE μεσολαβούμενη αντίδραση) ή να προκαλεί συμπτωματολογία μετά από πολλές ώρες ή και μέρες (non IgE αλλεργικές αντιδράσεις, όπως η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα, τα ηωσινοφιλικά νοσήματα του γαστρεντερικού και το σύνδρομο FPIES). Στην πρώτη κατηγορία τροφικής αλλεργίας οι εκδηλώσεις μπορεί να είναι από ήπιες (από το δέρμα ή το ανώτερο αναπνευστικό) έως πολύ σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή (αναφυλακτική αντίδραση). Στη δεύτερη περίπτωση οι εκδηλώσεις μπορεί να μην είναι το ίδιο σαφείς και άμεσες, γι’ αυτόν το λόγο δεν είναι λίγες οι φορές που η διάγνωσή τους καθυστερεί.
Σημαντικά «εργαλεία» στη διάγνωση των τροφικών αλλεργιών αποτελούν οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού (SPT και prick-to-prick tests), τα RAST και ο μοριακός έλεγχος (CRD – component resolved diagnosis) για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε σε προηγούμενη ιστοσελίδα. Κανένα από αυτά, ωστόσο, αλλά δεν έχει χαρακτηριστικά ευαισθησίας και ειδικότητας τέτοια ώστε να υποκαταστήσουν τις τροφικές προκλήσεις. Στόχος των τροφικών προκλήσεων δεν είναι μόνο η διάγνωση της αλλεργίας, αλλά και η επιβεβαίωση της ενδεχόμενης ανοχής του ατόμου σε τροφή που είχε παλαιότερα αλλεργική αντίδραση με απώτερο στόχο την επανεισαγωγή της στο διαιτολόγιο.
Οι τροφικές προκλήσεις διακρίνονται σε δύο τύπους: πρώτον, τις διπλά τυφλές, ελεγχόμενες με εικονικό τρόφιμο κατά τις οποίες γίνονται δύο συνεδρίες. Σε αυτές, ούτε ο γιατρός, ούτε ο ασθενής γνωρίζει σε ποια από τις δύο χορηγείται το ενοχοποιούμενο τρόφιμο και σε ποια το εικονικό (placebo), αποτελούν δε το απόλυτο τρόπο εκτίμησης (gold standard). Επειδή όμως είναι αρκετά χρονοβόρες και δύσκολες στην εφαρμογή τους, συνηθέστερα εφαρμόζονται οι ανοιχτές προκλήσεις κατά τις οποίες δεν γίνεται προσπάθεια απόκρυψης της τροφής στην οποία το άτομο είναι ευαισθητοποιημένο.
Οι τροφικές προκλήσεις πρέπει να διενεργούνται σε πλήρως εξοπλισμένα ιατρικά κέντρα με έμπειρο ιατρικό προσωπικό, ώστε να αναγνωρισθούν τα πρώιμα συμπτώματα της αλλεργικής αντίδρασης και να αντιμετωπίζονται άμεσα, χωρίς να καθίσταται η διαδικασία επικίνδυνη για τον ασθενή. Πριν από την έναρξη αλλά και κατά τη διάρκεια της πρόκλησης ελέγχονται τα ζωτικά σημεία του ασθενούς, καταγράφεται η βαρύτητα του εκζέματος ή η ύπαρξη δερματικών βλαβών και ελέγχεται με ροομέτρηση η αναπνευστική του λειτουργία.
Στις περιπτώσεις υποψίας τροφικής αλλεργίας με IgE μηχανισμό χορηγείται στον ασθενή σταδιακά αυξανόμενη ποσότητα της ενοχοποιούμενης τροφής με μεσοδιαστήματα 20-30 λεπτών έως τη χορήγηση «κανονικής» για την ηλικία μερίδας και παρακολουθείται έως δύο ώρες μετά τη χορήγηση της τελευταίας δόσης. Αν δεν υπάρξει αντίδραση, η πρόκληση θεωρείται αρνητική, το τρόφιμο «απελευθερώνεται» και προστίθεται στο διαιτολόγιο του παιδιού. Κατ’εξαίρεση, αν μια πρόκληση είναι αρνητική, αλλά παρ’όλα αυτά από το ατομικό ιστορικό προκύπτει επαγωγέας/συμπαράγοντας αλλεργικής αντίδρασης (π.χ. άσκηση, λήψη φαρμάκων κ.ά.), το τρόφιμο μπορεί να χορηγηθεί σε δεύτερη συνεδρία σε συνδυασμό με το συμπαράγοντα αυτό.
Η διαδικασία τροποποιείται στις περιπτώσεις non IgE αλλεργικών αντιδράσεων: στο σύνδρομο FPIES η συμπτωματολογία εκδηλώνεται συνήθως μετά τη φόρτιση με μεγάλη ποσότητα από την ενοχοποιούμενη τροφή. Σε περίπτωση θετικής πρόκλησης (αναπαραγωγή συμπτωμάτων, κυριότερα των οποίων είναι οι πολλαπλοί έμετοι) η αντιμετώπιση συνίσταται στην ενδοφλέβια αναπλήρωση υγρών. Επιπλέον, το χρονικό διάστημα που το άτομο παραμένει στο χώρο διεξαγωγής της πρόκλησης είναι μεγαλύτερο (μπορεί να φτάσει και τις τέσσερις ώρες μετά την τελευταία δόση).
Τέλος, στην περίπτωση της αλλεργικής πρωκτοκολίτιδας και των ηωσινοφιλικών νοσημάτων του γαστρεντερικού, κατά κανόνα δεν υπάρχει λόγος διενέργειας τροφικής πρόκλησης. Η τροφή, καθώς δεν υπάρχει κίνδυνος έντονης/επικίνδυνης αντίδρασης, επανεισάγεται με οδηγίες σταδιακά στο σπίτι και μετά από αυτή διενεργείται συγκεκριμένος, κατά περίπτωση, εργαστηριακός ή και απεικονιστικός έλεγχος.
Σοφία Κωστούδη
Ειδικευόμεη Αλλεργιολογίας