Ανοσοθεραπεία

Δυστυχώς, η πρόληψη δεν είναι πάντα εφικτή και η φαρμακευτική θεραπεία, όσο αποτελεσματική και να είναι, δεν αντιμετωπίζει το αίτιο της αλλεργίας. Η μόνη θεραπευτική προσέγγιση που αντιμετωπίζει την αλλεργία στη βάση της καθώς τροποποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς προς μακροχρόνιο όφελός του είναι η ανοσοθεραπεία.

Η ανοσοθεραπεία αποτελεί μια πραγματική δυνατότητα  θεραπείας των αλλεργιών όταν υπηρετούνται κάποιες βασικές αρχές. Πρώτη και κύρια είναι η λεπτομερής διαγνωστική προσέγγιση προκειμένου να βρεθεί το ειδικό για κάθε ασθενή αλλεργιογόνο. Δεύτερη είναι η χορήγηση αξιόπιστων σκευασμάτων, στην ορθή δοσολογία και η αποφυγή λανθασμένων συνδιασμών τους. Τέλος, ουσιαστικής σημασίας είναι η συνεργασία με τον ασθενή προκειμένου να υπάρχει η μέγιστη συμμόρφωση χωρίς την οποία οποιαδήποτε προσπάθεια είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.

Η ανοσοθεραπεία αφορά σε δύο κύριες περιπτώσεις: την αναπνευστική αλλεργία (δηλαδή την αλλεργική ρινίτιδα/επιπεφυκίτιδα και το αλλεργικό άσθμα) και την αλλεργία σε υμενόπτερα (μέλισσες και σφήκες).

 

Αναπνευστική αλλεργία

Το πρώτο βήμα προς την ανοσοθεραπεία είναι  η αναγνώριση του υπεύθυνου αλλεργιογόνου με τα κύρια εργαλεία που έχει ο αλλεργιολόγος στα χέρια του: τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού και τις ειδικές αιματολογικές εξετάσεις.

Στην ανοσοθεραπεία η χορήγηση του φαρμάκου μπορεί να είναι υποδόρια ή υπογλώσσια και διαρκεί 3-5 χρόνια (φάση συντήρησης).

Στην πρώτη περίπτωση, ο ασθενής επισκέπτεται το ιατρείο μία φορά το μήνα και γίνεται εμβολιασμός όπως με οποιοδήποτε άλλο εμβόλιο. Παραμένει για παρακολούθηση για περίπου 1 ώρα και εξέρχεται μετά από τον προγραμματισμό του επόμενου εμβολίου. Εξαίρεση σε αυτήν τη διαδικασία αποτελεί το πρώτο διάστημα (φάση έναρξης) που διαρκεί, ανάλογα με το πρωτόκολλο που εφαρμόζεται, από 1 μέχρι 3-4 μήνες και κατά το οποίο χορηγούνται σταδιακά αυξανόμενες δόσεις του εμβολίου σε μικρότερα (συνήθως εβδομαδιαία) χρονικά διαστήματα.

Στη δεύτερη περίπτωση, το φάρμακο λαμβάνεται στο σπίτι καθημερινά. Ο ασθενής (ή ο γονιός του) τοποθετεί κάτω από τη γλώσσα λίγες σταγόνες από το κατάλληλο σκεύασμα, τις κρατάει για 2-3 λεπτά και μετά τις καταπίνει. Συνίσταται για το επόμενο περίπου μισάωρο να αποφεύγεται η βρώση φαγητών ή η πόση υγρών.

Η επιλογή της υποδόριας ή υπογλώσσιας χορήγησης γίνεται μετά από ενημέρωση του ασθενούς ή  των γονιών του, και η επιθυμία τους λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Η ανοσοθεραπεία είναι μακροχρόνια και απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της είναι η συμμόρφωση του ασθενούς. Αυτή επιτυγχάνεται μόνο αν κατανοεί την ανάγκη της και προσαρμόζει την καθημερινότητά ή το πρόγραμμά του στις επιταγές της.

 

Αλλεργία σε υμενόπτερα

Η αλλεργία στα υμενόπτερα μπορεί να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις που μπορεί να φθάσουν μέχρι και το αναφυλακτικό σοκ. Δυστυχώς, αν ο χώρος όπου θα γίνει το τσίμπημα είναι απομακρυσμένος (κατί που κατά κανόνα ισχύει, π.χ. ύπαιθρο) τότε ο κίνδυνος λόγω της μη έγκαιρης αντιμετώπισης είναι μεγάλος.

Η ανοσοθεραπεία στην περίπτωση αυτή είναι εξαιρετικής σημασίας. Σειρά μελετών εδώ και πολλά χρόνια έχει δείξει ότι προστατεύει σε ενδεχόμενο τσίμπημα από επικίνδυνη αντίδραση τουλάχιστον το 85% των ασθενών που την επιλέγουν. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών δε χρειάζεται να λάβουν οποιαδήποτε αγωγή ή εμφανίζουν μόνο τοπικές αντιδράσεις. Όπως και στην περίπτωση της αναπνευστικής αλλεργίας η ανοσοθεραπεία επιτυγχάνει την τροποποίηση του ανοσοποιητικού προς όφελος του ασθενούς!

Η διάρκεια της ανοσοθεραπείας είναι τουλάχιστον 3 χρόνια για την αλλεργία σε σφήκα και 5 χρόνια για την αλλεργία στη μέλισσα. Ο ασθενής φαίνεται ότι είναι προστατευμένος από τους πρώτους μήνες εφαρμογής της. Η διάρκεια των 3-5 ετών ωστόσο επιβάλλεται ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχιση της προστασίας για πολλά έτη (πάνω από οκτώ σύμφωνα με πολλές μελέτες) μετά τη διακοπή της ανοσοθεραπείας. Η ανοσοθεραπεία στα υμενόπτερα γίνεται μόνο στα ιατρεία καθώς χορηγείται μόνο σε υποδόρια, ενέσιμη δηλαδή, μορφή.

 

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Η ανοσοθεραπεία εμφανίζει ορισμένα εξαιρετικά σημαντικά πλεονεκτήματα:

• Είναι αιτιολογική θεραπεία, αντιμετωπίζει δηλαδή το αίτιο της αλλεργίας που είναι η ευαισθητοποίηση του ασθενούς. Τροποποιεί το ανοσοποιητικό προς όφελος του ασθενούς και επομένως θεραπεύει την αλλεργία. Ο ασθενής εκτίθεται στα αλλεργιογόνα που προηγούμενα τον ενοχλούσαν και δεν εμφανίζει συμπτώματα.
• Η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα είναι απόλυτα συνδεδεμένα. Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών (ιδιαίτερα παιδιών) με αλλεργική ρινίτιδα θα εμφανίσουν εξαιτίας της αλλεργικό άσθμα. Για τα παιδιά αυτά, δυστυχώς, δεν υπάρχουν δείκτες που να μπορούν να προβλέψουν αν θα είναι στα τυχερά που δε θα εμφανίσουν ή στα άτυχα που θα παρουσιάσουν άσθμα. Η ανοσοθεραπεία εμποδίζει την εξέλιξη της αλλεργικής ρινίτιδας σε άσθμα!
• Οι αλλεργίες έχουν την τάση να εξαπλώνονται. Ένας ασθενής κάποια χρονική στιγμή είναι αλλεργικός σε 1-2 αλλεργιογόνα, αλλά με την πάροδο των ετών αυτές οι ευαισθητοποιήσεις μπορεί να πολλαπλασιαστούν. Ο ασθενής είχε συμπτώματα κάποια στιγμή για λίγες ημέρες και μετά μπορεί να παρουσιάσει για όλη την άνοιξη ή και όλο το χρόνο. Η ανοσοθεραπεία έχει δειχθεί ότι εμποδίζει/ανακόπτει αυτήν την επιδείνωση.
• Η ανοσοθεραπεία δεν έχει μακροχρόνιες βλαπτικές συνέπειες, παρενέργειες δηλαδή που να σχετίζονται με εμφάνιση άλλων νόσων, με αναπτυξιακές ή ορμονικές μεταβολές, με ανάγκη τροποποίησης των καθημερινών συνηθειών (π.χ. δίαιτα, άσκηση κ.λπ.). Η υποδόρια ανοσοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει αμέσως μετά τον εμβολιασμό ήπια τοπική αντίδραση ή ήπια συμπτώματα από το αναπνευστικό, σπάνια δε ασθματική κρίση και γι’αυτό επιβάλλεται αφενός η παραμονή στο ιατρείο για 1 ώρα και αφετέρου η χορήγησή της να γίνεται αποκλειστικά από αλλεργιολόγους που είναι εκπαιδευμένοι στην αντιμετώπιση οποιασδήποτε αντίδρασης. Αντίθετα η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία είναι ασφαλέστερη (μπορεί να προκαλέσει ήπια φαγούρα στο στόμα ή να ενοχλήσει με μεταλλική γεύση) και γι’αυτό χορηγείται κατ’οίκον.
• Ειδικά στην περίπτωση της αλλεργίας σε υμενόπτερα, η ανοσοθεραπεία είναι η μόνη θεραπευτική προσέγγιση με απόλυτη επίδραση στην ποιότητα της ζωής των ασθενών.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Τα μειονεκτήματα της ανοσοθεραπευτικής προσέγγισης είναι λιγότερο σημαντικά μπροστά στο ενδεχόμενο όφελος, ο ασθενής όμως πριν ξεκινήσει οφείλει να τα γνωρίζει:

• Είναι μακροχρόνια. Όπως έχει ήδη αναφερθεί διαρκεί τουλάχιστον 3-5 έτη κατά τα οποία ο ασθενής είτε υπόκειται σε μηνιαίους εμβολιασμούς (υποδόρια), είτε τοποθετεί σταγόνες κάτω από τη γλώσσα σε τακτική (καθημερινά ή τρεις φορές την εβδομάδα) βάση (υπογλώσσια ανοσοθεραπεία).
• Είναι ακριβή. Τα σκευάσματα της ανοσοθεραπείας στην Ελλάδα χορηγούνται με ποσοστό 25% από τα ταμεία (όπως δηλαδή και τα υπόλοιπα φάρμακα). Ακόμα και έτσι όμως το φαρμακευτικό κόστος για τον ασθενή (συμμετοχή) κυμαίνεται αδρά από περίπου 15 ευρώ/μήνα (υποδόρια) μέχρι 30-60 ευρώ/μήνα (υπογλώσσια). Στην υποδόρια ανοσοθεραπεία επιπλέον  πρέπει να συνυπολογιστεί και το κόστος μετακίνησης, απώλεια ενδεχομένως  εργατοωρών, επισκέψεις στο ιατρείο κ.ά.
• Ενδεχομένως να μην έχει πάντα τα απόλυτα αποτελέσματα που επιθυμούμε. Η ανοσοθεραπεία εφαρμόζεται μετά από επιλογή των ασθενών καθώς δεν είναι όλοι απόλυτα κατάλληλοι για αυτήν. Έτσι, ένας ασθενής που έχει πολλαπλές ευαισθητοποιήσεις είναι λιγότερο πιθανό να έχει το ίδιο όφελος με κάποιον που έχει μόνο μία ή λίγες. Ο ιατρός είναι αυτός που θα σταθμίσει τα δεδομένα, θα κρίνει ανάλογα με τις εξετάσεις και θα επιλέξει τον καταλληλότερο συνδυασμό σκευασμάτων προς όφελος του ασθενή του.
• Ενώ η ανοσοθεραπεία είναι απόλυτα κατάλληλη για την αναπνευστική αλλεργία και την αλλεργία στα υμενόπτερα, για την τροφική αλλεργία βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της βήματα (αλλά με εξαιρετικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα) ενώ δεν έχει θέση (ακόμα) στην φαρμακευτική αλλεργία.

Η ανοσοθεραπεία αποτελεί το καλύτερο όπλο που διαθέτει ο αλλεργιολόγος για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενή του και, αν μπορεί να ξεπεράσει τα μειονεκτήματά της, δικαιολογεί απόλυτα την επιλογή της.

 

Dr.Δημήτρης Μήτσιας

Αλλεργιολόγος

Επιστημονικός Συνεργάτης Αλλεργιολογικής Μονάδας